Bazen bir dilin kökeni, sadece kelimelerden ibaret değildir. O dil, bir halkın hafızasıdır, bir toplumun kimliğidir, bir direnişin ve aidiyetin taşıyıcısıdır. Bugün sizi, tam da bu nedenle birlikte düşünmeye davet ediyorum: Karaçayca nedir? Hangi dil ailesine aittir? Ve daha da önemlisi, dilin varoluşu toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet açısından bize ne anlatır?
Kültürden Kimliğe: Karaçaycanın Yolculuğu
Karaçayca, Kafkasya’nın kadim halklarından Karaçayların konuştuğu bir dildir. Türk dilleri ailesine bağlı Kıpçak grubunda yer alır ve tarih boyunca sözlü geleneklerle nesilden nesile aktarılmıştır. Ancak Karaçayca’yı anlamak, sadece bir dil bilgisini öğrenmek değildir. Onu anlamak, bir halkın varoluş mücadelesini, kültürel sürekliliğini ve sosyal kimliğini de anlamaktır.
Bugün Karaçaylar, çoğunlukla Rusya Federasyonu’na bağlı Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti’nde yaşarlar. Ancak Osmanlı döneminde Anadolu’ya göç eden Karaçay toplulukları da vardır. Onların dili, bu topraklarda da yaşamaya, sesini duyurmaya devam etmektedir.
Empatinin Dili: Kadınların Toplumsal Hafızadaki Rolü
Bir dilin korunmasında kadınların rolü çoğu zaman göz ardı edilir. Oysa ki annelerin çocuklarına söylediği ninniler, büyükannelerin anlattığı masallar, kadınların ev içinde kurduğu dilsel bağlar, bir dilin hayatta kalmasının en güçlü temellerindendir. Karaçayca da bu açıdan bir istisna değildir.
Karaçay kadınları yüzyıllardır bu dili duygularla, hikâyelerle ve empatiyle taşımıştır. Toplumsal cinsiyet rolleri içinde çoğu zaman görünmez kalan bu emek, aslında kültürel direnişin en güçlü halidir. Dili sadece öğretmemiş, ona anlam da yüklemişlerdir. Bir annenin “sevgi” sözcüğünü Karaçayca fısıldayışı, bir toplumun varoluşunu koruyan sessiz bir manifestodur.
Çözüm Odaklı Perspektif: Erkeklerin Stratejik Katkısı
Erkeklerin dili koruma süreçlerindeki rolü ise çoğunlukla kamusal alanlarda, örgütlenme ve stratejik planlamalarda kendini gösterir. Eğitim kurumlarının açılması, yazılı dil çalışmalarının yürütülmesi, kültürel derneklerin kurulması gibi adımlar genellikle erkeklerin öncülüğünde gerçekleşmiştir.
Bu çözüm odaklı yaklaşım, Karaçaycanın yalnızca ev içi bir iletişim aracı değil, kamusal ve akademik düzeyde de var olmasını sağlamıştır. Kadınların empatik aktarımıyla erkeklerin analitik stratejileri birleştiğinde, dilin hayatta kalma ihtimali çok daha güçlü hâle gelir.
Dil ve Sosyal Adalet: Karaçayca Neden Önemlidir?
Bugün dünyada her iki haftada bir dil yok oluyor. Bu yalnızca bir kelime hazinesinin yok olması değil, aynı zamanda bir topluluğun tarihinin, değerlerinin ve dünyaya bakış açısının silinmesi anlamına geliyor. Karaçayca gibi az konuşulan dillerin korunması, sadece dilbilimsel bir mesele değil, sosyal adaletin de bir gereğidir.
Çeşitlilik, yalnızca biyolojik ya da kültürel alanlarda değil, dilde de korunmalıdır. Çünkü bir dilin yaşaması, farklılıkların tanınması ve değer görmesi anlamına gelir. Karaçayca’nın korunması, kültürel mirasa sahip çıkmak kadar, kimlik temelli ayrımcılığa karşı durmanın da bir yoludur.
Dilin Gücü: Toplumsal Dönüşüm İçin Bir Araç
Dil, toplumu şekillendiren en önemli araçlardan biridir. İnsanların dünyayı nasıl algıladığını, ilişkilerini nasıl kurduğunu belirler. Karaçayca gibi dillerin korunması, sadece bir halkın değil, tüm insanlığın düşünsel çeşitliliğini zenginleştirir.
Bu noktada toplumsal cinsiyet dinamikleri de devreye girer: Kadınların empatik aktarımı, erkeklerin stratejik adımlarıyla birleştiğinde sadece bir dil değil, bir adalet anlayışı da yaşatılır. Dil, hem direnişin hem de dönüşümün aracıdır.
Birlikte Düşünelim: Karaçayca Bize Ne Söyler?
Belki de en önemli soru şu: Biz, Karaçayca gibi dillerin sesine ne kadar kulak veriyoruz? Bu dillerin yok oluşuna sessiz kalmak, sadece bir halkın değil, insanlığın çeşitliliğini yitirmesi anlamına gelmez mi?
Bugün, bir dilin yaşaması için hepimize düşen görevler var. Kadınların empatik emeğini görünür kılmak, erkeklerin stratejik çabalarını desteklemek, çeşitliliği savunmak ve sosyal adaletin dilini konuşmak…
Peki siz ne düşünüyorsunuz? Karaçayca gibi dillerin korunması için bireysel ya da toplumsal olarak neler yapılabilir? Fikirlerinizi paylaşın, birlikte konuşalım. Çünkü her kelime, bir dünyayı yaşatır.